KIRIM Tatar Köyü: KARAÇAY - Kırım Tatar Güreşi

KIRIM TATAR GÜREŞİ

Kırım Türkleri arasında en yaygın spor binicilik ve güreştir. Küçük yaşlarda güreşmeye başlayan çocuklar zamanla güreşmeye alışır. Delikanlılık çağında da harmanlık, samanlık, yeşil çimenler üstünde ve çayırlarda güreşirler. Tecrübeli olanlar acemilere ders verir. Güreş taktiklerini gösterir.

Güreş yaygın bir spor olması dolayısıyla birçok sosyal etkinliklerde de yerini alır. Düğünlerde(toylarda), gelin damat evine geldikten sonra(toy tüşkenden sonra),bazen kız evinde düğünün üçüncü günü(üken toy) günü güreşler tertip edilir.

Sünnet düğünlerinde, sünnet işlemi bittikten sonra “göz aydın güreşi” yapılır. Tepreşler de, değişik köylerden gelen güreşçiler birbirisi arasında güreş yapılır. sosyal amaçlı çalışmalarda gelir temin etmek için güreşler tertiplenir. Güreşin girmediği yer yok gibidir.

Güreşi idare etmek için bir heyet teşkil edilir. Bu heyette, eski ünlü güreşçilerden birkaç ihtiyarın bulunmasına dikkat edilir.

Güreşecek gençler oturdukları köylere göre ikiye ayrılır. Halkın kalabalık sayıda taraf tuttuğu büyük güreşlerde, kıble(güney) tarafı köyleri, sıtr(kuzey)tarafı köyleri diye; halkın az olduğu zamanlarda ise köylerin adları söylenerek iki kısma ayrılır. Bazen bir köy kendi güreşçilerine güvenerek diğer köylere karşı güreşçilerini bildirir.

Genellikle güreşçiler üç boya ayrılırlar ve heyetin bildirdiği şartlara riayet ederek güreşirler. Güreşte muhakkak ”davul zurna ”bulunur ve güreşin başından sonuna kadar “güreş havası” çalınır.

Kırım Türklerinin kendilerine özgü bir güreş tarzı vardır.Güreşenler soyunmazlar,yalnız ceketlerini ve ayakkabılarını çıkarırlar.İki taraftan iki güreşçi,ellerinde iki metre uzunluğunda yün dokuma birer kuşakla güreş alanının ortasına doğru ilerlerler,.Karşılıklı gelerek selamlaşırlar ve elleşirler.Bel bağlaşırlar yani birbirlerinin bellerini sıkı surette bağlarlar.Güreş başlar.Güreşçiler birbirlerinin belindeki kuşaklardan(sağ el yan taraftan,sol el de biraz arkadan)tutarlar.”Koş bel almak” yani iki eli kavuşturarak rakibini sarmak ve sımsıkı tutmak ve ayaktan tutmak yasaktır.Güreşin usul ve kaidelerine uymayan bu gibi hareketleri yapan güreşçi hakem tarafından ihtar alır ve ikinci bir ihtarda güreşmek hakkını kaybeder.

Güreşçinin “koyan koltuk ”almaya, yani iki elini de rakibinin arkasına çıkararak kuşaktan yutarak güreşmeye hakkı vardır. Güreşçi içeriden “ırgat” aldığı(rakibinin bir ayağını iç taraftan ayağıyla iliştirdiği)vakit, bir eliyle rakibinin boynundan tutarak güreşebilir. Yıkılan güreşçinin “şakla düşmesi)yani iki omzunun da yere değmesi şarttır.

Güreşçi rakibini sayı ile de yenebilir. Baş ve yardımcı hakemler güreşi dikkatle takip ederler ve güreşçilerden hangisinin, usul ve kaidelere daha çok riayet ettiğini göz önünde tutarak ona göre sayı verirler.

Üçüncü boy için güreşme müddeti 15.dakika, ikinci boy için 20.dakika, birinci boy için de 25.dakikadır.

Güreşçilerden birisi, gösterilen süre zarfında rakibini arkası aşağıda yere düşürmekle veya daha çok sayı almakla galip ilan edilir. Şayet yenişemezlerse, süre 10.dakika uzatılır. Galip güreşçiye, galibiyeti ilan edilirken, ödülü de verilir.

Birinci boydan rakiplerini yenerek galip ilan edilen pehlivanlar baş pehlivanlık için güreşirler. Yenen baş pehlivan ilan edilir, baş pehlivan için tahsis edilen ödül kendisine verilir. Güreşte kazananlara mükafat olarak bir çok hediyeler verilir. Bu daha güreş başlamadan bellidir.Koyun,kuzu,koç,dana gibi hayvanlar armağan olarak verildiği gibi ayrıca güreş alanının kenarına “cülde” denilen büyük bir sırık dikilir.Bunun üzerine galip gelen güreşçilere verilmek üzere mendil,peşkir,havlu, gömlek gibi bir çok hediyelik eşya bağlanır.

Baş pehlivana “Tokuz veya Koç gibi en büyük hediye verilir.

GÜNÜMÜZDE TATAR GÜREŞİ

Güreş Grupları

Küçük Balaban Ballar (11-12-13 yaş)
29-32 kg / 35 kg / 38 kg / 42 kg / 47 kg / 53 kg / 59 kg / 66 kg / +66kg

Yıldız Balaban Ballar (14-15 yaş)
42 kg / 46 kg / 50 kg / 55 kg / 60 kg / 65 kg / +65 kg

Ümitler ‘‘Kışge” (16-17 yaş)
46 kg / 50 kg / 55 kg / 60 kg / 65 kg / 70 kg / +70 kg

Caşlar “Gençler” (18-20 yaş)
50 kg / 55 kg / 60 kg / 70 kg / 80 kg / 90 kg / +90 kg

Kırcımanlar “Büyükler” (20 yaş üstü)
55 kg / 60 kg / 67 kg / 75 kg / 88 kg / 100 kg / +100 kg

Güreş Süreleri: Yarışmalar tek devrelidir.

Kışke Ballar: 6 dk.
Büyük Ballar: 10 dk.
Ümitler: 15 dk.
Caşlar: 20 dk.
Kırcımanlar : 25 dk.

Güreş Kıyafetleri:

Sporcuların giyindiği kıyafet; gömlek pantolon ve kuşaktır.
- Yumuşak bir kumaş veya bezden yapılmış bluz ve pantolon (en az dört çift).
- İki metre uzunluğunda yünden dokuma kuşak (15-25 cm genişliğinde örme yün beyaz kuşaktır. Yün kuşak beli en az iki defa dolanacak şekilde düğümlendikten sonra 20-30 cm sarkacak şekilde kalacaktır) (en az dört çift).
- Bezden yapılmış terlikler (dört çift) (Harman yeri, köymeydanı gibi yerlerde yapılan müsabakalarda gereklidir)
- Uzun saçlı güreşçiler saçlarını lastik veya kurdele ile açılmayacak şekilde bağlamalıdırlar.
- Bilek,dirsek,diz ve diğer yerlere takılacak koruyucu malzeme veya sargılar açılmayacak cinsten ve yumuşak olmalıdır. İçlerinde metal veya sakatlığa meydan verecek cinsten sert madde bulunmamalıdır.
- Yarışma esnasında güreşçiler kolye, yüzük ve künye gibi takıları bulunduramazlar.
- Kolek ‘‘Gömlek”;Güreşçilerin gömlekleri göğüste yalnız kafanın geçeceği kadar açıklık olmalı, bağırda düğme olmamalıdır. Vücudu sarmayan gayet bol kollar uzatıldığı zaman el bileği üzerinden 5 cm kısa olması gerekmektedir.
- İştan ‘‘Pantolon”; Üzerinde herhangi bir işareti olmayan, en çok ayak bileğine kadar uzun olan bacak boyunda bandaj dahil bacak ile paça arasında 10 cm açıklık olmalıdır. Kol ve paçalar kıvrılmalıdır.
- Spor salonlarında yapılan müsabaklarda ayaklar yalın ayak olmalıdır.
- Kısa kilot ve mayo ile güreşmek yasaktır.

Kuşak Güreşinde Güreş Alanı

Güreşin yapıldığı alana (Azbar) adı verilir. Bu alan köy meydanı, harman yeri, çim alan, olabilir. Spor salonlarında ise judo veya güreş minderlerinde yapılabilir. Yapılan alanın güreşçilerin sakatlanmasını önleyecek ve hareketleri engellemeyecek şekilde çim alan olmalıdır. Sporcunun sakatlanmasını önlemek için sahanın temizlenmesi, tümsek ve çukurların olmamasına dikkat edilir. Alanın miktarı her çift güreşçi için en az 12 m çapında yuvarlak alan olması gerekmektedir. Kalabalık güreşlerde ise alan: aynı anda 4-5 çift güreşçinin güreşeceği büyüklükte olmalıdır. Güreşçilerin hazırlanmaları (soyunmaları ve giyinmeleri) için kapalı bir yer temin edilmelidir. . Güreşilecek yere (alana) hakemlerden başka kimse giremez.

Kuşak Güreşinin Başlatılması

Güreşin usul ve kaidelerini bilen kimseler arasından bir başhakem ve iki yardımcı hakem seçilmelidir. yarışmaların neticeleri;3 minder hakeminin vereceği çoğunluk kararına göre ilan edilir. Karışık durumlarda, yardımcı hakemlerle danışarak karar alan başhakemin sözü ve kararı katidir ve güreşçiler tarafından mutlak surette kabul edilmelidir

Sporcuların kuşakları kuşak hakemi tarafından sıkı şekilde bağlandıktan sonra Güreşçiler Meydan Hakeminin emrine girer. Sporcuların birbirlerine başarı dilemesinden sonra Meydan Hakemi “-Kuşak tutuşun” der. Güreşçilerin sağ elleri içten sol eli dıştan gelecek şekilde birbirlerinin kuşaklarından kavrarlar. Güreşçilerin iki elini birleştirmesi yasaktır. Eller kuşaklara bağlandıktan sonra Meydan Hakemi sözle “-Kureş” derken iki sporcunun da omuzlarına hafifçe değer. Hakemin komutu olmadan güreşçiler ellerini çözemezler, çözdükleri zaman yenik sayılırlar. Güreş alanının dışına çıkma anında, meydan hakemi “Tokta” komutu vererek güreşi durdurur. Tekrar kuşaklardan tutuş pozisyonu aldıktan sonra güreş başlatılır.
Tokta (Dur): Hakemin sporculara kurallar ile ilgili, yasak hareketlerin yapılması halinde ve tehlike alanına çıkıldığında “tokta” komutu verilir. Her iki sporcu da “tokta” komutundan sonra kesinlikle bir hareket yapamazlar. “Tokta” komutundan sonra yapılan teknik geçerli sayılmaz.

KUŞAK GÜREŞİNDE YASAK OYUN VE HAREKETLER

Kuşak güreşinde rakiplerin birbirlerine zarar vermemeleri için uymaları gereken hareketler vardır. Bu hareketler ikiye ayrılır.
a-) Direk İhraç Gerektiren Cezalar;
- Rakipler birbirlerine kafa ve diz atamazlar.
- Rakibin herhangi bir yerini ısıramaz.
- Güreşçinin tahrik edici hareketleri yasaktır, küfür etmek, alkollü veya uyuşturuculu gibi durumlarda hakem kararı ile yarışmadan diskalifiye edilir.
- Güreşçilerin anlaşmaları güreştikleri hakemler tarafından sezilirse güreş ahlakına uymadığı için iki güreşçi de oyundan diskalifiye edilir.
b-) İhtar Gerektiren Hareketler;
- Güreşçi rakibinin kuşağını bırakmaz. Sadece kurallarda belirtildiği şekilde “koyan koltuk” oyunu ani olarak yapılması şartıyla kuşak bırakılarak oyuna geçilebilir. (Güreşçinin "koyan koltuk" almaya, yani iki elini de rakibinin arkasına çıkararak ve kuşaktan tutarak güreşmeye hakkı vardır. Güreşçi içeriden "ırgak" aldığı (rakibinin bir ayağını iç taraftan ayağıyla iliştirdiği) vakit, bir eliyle rakibinin boynundan tutarak güreşebilir). Koyan koltuk tekniğinin yavaş yapılması yasaktır.
- Rakip güreşçi karşı güreşçinin göğsüne kafasını dayayamaz, dayamaya devam ederse yenik sayılır.
- Kavga şeklinde güreşemez.
- Sürekli öne doğru eğilerek güreşmeyi önleyemez. Aktif güreşmeyi önlediği zaman bir ihtar alır.
- Hakeme kesinlikle itiraz edemezler.
- Kuşak, hakem tarafından bağlandıktan sonra güreşçiler kendilerine avantaj sağlamak için kuşaklarını gevşetemezler ve bir ihtar alırlar.
- Güreşçiler güreş esnasında rakibin kuşağını sağ el içten, sol el dıştan gelecek şekilde tutmak zorundadır.
- Ayaktan tutmak da katiyen yasaktır.
- "Koşbel almak" yani iki eli kavuşturarak rakibini sarmak ve sımsıkı tutmak yasaktır
- Kuşak hakemi tarafından kuşaklar bağlandıktan sonra kuşağı tutan el yan gömlek çizgisinin önüne kalçayı kontrol edecek şekilde tutamaz. Sporcu bir ihtar alır.
- Tutuştan sonra kalçayı kontrol ederek elleri direk tutan sporcu rakibin teknik girmesini engellerse bir ihtar cezası alır.
- Tutuştuktan sonra 60 sn. içersinde aktif olmayan, pasif sporcuya ihtar cezası verilir.
- Tutuştuktan sonra kafayı ters tarafa götüren sporcu ihtar cezası alır.
- Kuşağı büken sporcu bir ihtar alır.
- Sporcuyu bilerek azbar dışına ittirmek bir ihtar sebebidir.
- Bilerek azbar dışına çıkmak bir ihtar sebebidir.
- Teknik uygulanrken ve aktif durumda bulunurken dışarı çıkışlarda ihtar cezası uygulanmaz

Kuşak Güreşinde Yenme-Yenilme

Kuşak güreşinde yenme ve yenilme biçimleri şunlardır;
a) Güreşçi kuşaktan elini bıraktığı an yenik sayılır. Yenen güreşçinin sağ eli meydan Hakemi tarafından yukarı kaldırılarak galip ilan edilir.
b) “Şalka” düşen (sırtın, belin veya kalçalarının yere gelmesi) güreşçi yenik sayılır.
c) Herhangi bir nedenle sakatlanarak güreşi bırakan güreşçi yenik sayılır.
d) Baş güreşleri hariç diğer boylardaki güreşçiler birbirlerine üstünlük sağlayamazsa, hakem kararı ve ihtaren yeniş olur.
e) Güreşçi kurallarda belirtildiği şekilde koyan koltuk oyununu ani olarak yapmayıp 15 saniyeden fazla bekleyip tekrar nizami tutuşa geçmezse yenik ilan edilir.
f) 3 İhtar alan sporcu yenik sayılır. Yenilen güreşçi elenir.
g) Güreşçi müsabaka esnasında sakatlanırsa en fazla 3 dakika bir süre ile oyun durdurulur, eğer bu süre 3 dakikayı aşarsa sakatlanan güreşçi yenik sayılır.
h) Şalka düşmeyle rakibini yenen güreşçi 0 ceza puanı alır. Kaybeden 4 ceza puanı alır. İhtarla rakibini yenen güreşçi 1 ceza puanı, yenilen 3 ceza puanı alır.
i) İhtarlar eşitse altın puan uygulanır. İlk ihtar veya şalka düşmede maç sonuçlanır.

Kuşak Güreşinde Müzik

Kuşak güreşinde akordeon elle çalınan davul ,klarnet,kopuz ve tulum güreş boyunca kaytarma havasını,Ağır Hava Kaytarması, Akay Havası gibi geleneksel kuşak güreşlerinin havası çalınır.